Czym jest dostępność cyfrowa?

Dostępność cyfrowa jest rozumiana jako zapewnienie dostępu do informacji możliwie największej grupie użytkowników niezależnie od ich wieku, niepełnosprawności, sprzętu oraz oprogramowania.

Przede wszystkim należy podkreślić, że dostępność cyfrowa jest prawem każdego człowieka do swobodnego i wolnego od wszelkich barier dostępu do zasobów cyfrowych. Dostępność cyfrowa sprawia, że z serwisów internetowych, aplikacji mobilnych, dokumentów, multimediów i innych rozwiązań cyfrowych, swobodnie i samodzielnie mogą korzystać:

  • dzieci,
  • osoby starsze,
  • ludzie z różnymi problemami fizycznymi, czy sensorycznymi lub niepełnosprawnościami
    wzroku, słuchu, ruchu (trwałymi i tymczasowymi),
  • osoby z niepełnosprawnością intelektualną bądź zaburzeniami poznawczymi.

W praktyce oznacza to, że możemy korzystać z dostępnych i dostosowanych do naszych indywidualnych potrzeb treści, zasobów Internetu oraz aplikacji mobilnych. Taką potrzebą może być np. powiększenie tekstu interesującego nas artykułu cyfrowego gdy zapomnieliśmy okularów lub też włączenie napisów w oglądanym materiale dźwiękowym, jeżeli nie posiadamy słuchawek a przebywamy w miejscu, w którym jest dużo osób. Potrzebą każdego człowieka może być również możliwość powiększenia zdjęcia na telefonie używając jednego palca np. klikając w przycisk lub dwukrotnie zamiast szczypania. Takich potrzeb jest i będzie znacznie więcej.

Dostępność cyfrowa jest zatem jedną z cech, które powinny posiadać rozwiązania cyfrowe, aby umożliwić korzystanie z nich jak najszerszej grupie użytkowników, na równych i niedyskryminujących zasadach. Dotyczy więc każdego z nas.

Rozwój środowiska cyfrowego

Ostatnie kilkanaście lat, to czas kształtowania i znaczącego rozwoju gospodarki oraz środowiska cyfrowego. Rozwój ten został dodatkowo przyśpieszony pandemią SARS-CoV-2, w której to właśnie Internet okazał się nieocenioną pomocą w dalszym prowadzeniu działalności biznesowej, nieprzerwanym wykonywaniu pracy, załatwianiu spraw urzędowych, leczeniu, zdobywaniu wykształcenia czy utrzymywaniu bieżących i tak ważnych dla zdrowia psychicznego kontaktów z rodziną oraz przyjaciółmi.

Jednak warto zwrócić uwagę, że już od ponad dwóch dekad obserwuje się przyspieszenie i nasilenie procesów cyfryzacji, a więc rosnące zastosowanie technologii cyfrowych przez instytucje publiczne, przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe, ich pracowników, konsumentów oraz obywateli. Wielu z nas więc aktywnie korzysta z cyfryzacji poprzez np. składanie wniosku o wydanie nowego dokumentu tożsamości przez Internet, szuka nowych informacji, zdalnie kupuje produkty żywnościowe, prezenty dla dzieci lub odzież, znajduje przyjaciół lub też zwyczajnie korzysta z rozrywki poprzez popularne serwisy streamingowe.

Z Raportu Digital 2022 wynika, że z Internetu korzysta już 4,95 miliarda ludzi na całym świecie, co oznacza, że 69,5% populacji to jego użytkownicy.

Coraz chętniej, częściej i aktywniej korzystamy z Internetu oraz ogromnych możliwości, które oferuje. Jednak, czy faktycznie wszyscy i na równych prawach mamy do niego dostęp? I tu właśnie pojawia się kwestia związana z dostępnością cyfrową.

Regulacje prawne dotyczące zapewnienia dostępności cyfrowej w Polsce

Na potrzeby w zakresie dostępności stron internetowych odpowiedziało do tej pory wiele przedsiębiorstw, które oferują swoje produkty i usługi klientom ale przede wszystkim nacisk na wskazany obszar działania, położyli ustawodawcy w wielu krajach. Zwrócono bowiem uwagę, że pomimo tak gwałtownie rozwijającej się globalnej cyfryzacji, w sieci nadal jest bardzo wiele znaczących barier, które utrudniają osobom starszym bądź niepełnosprawnym swobodne korzystanie z Internetu.

Aktem prawnym bezpośrednio dotyczącym dostępności cyfrowej w Polsce jest Ustawa z 4 kwietnia 2019 r., o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (PDF - 470kB). Wskazana ustawa wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego (Dz. Urz. UE L 327 z 02.12.2016, str. 1) oraz określa następujące kwestie:

  1. Wymogi wobec dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
  2. Wymogi dotyczące treści, przeglądu i aktualizacji deklaracji dostępności stron internetowych
    i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych oraz ich publikacji,
  3. Kompetencje organu właściwego w sprawach monitorowania zapewniania dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych oraz nadzoru nad stosowaniem przepisów ustawy.
  4. Zasady monitorowania zapewniania dostępności cyfrowej stron internetowych lub aplikacji mobilnych oraz prowadzenia sprawozdawczości w zakresie dostępności cyfrowej.
  5. Postępowanie w sprawie zapewniania dostępności cyfrowej strony internetowej, aplikacji mobilnej lub ich elementów.

Należy wskazać, że strony internetowe oraz wytworzone aplikacje mobilne są dostępne cyfrowo jeżeli spełniają konkretne wymagania, które zostały zebrane w tabeli będącej załącznikiem do tej ustawy. Tabela jest równoważna standardowi WCAG na poziomie AA (z niewielkimi ograniczeniami).  Szczegóły dotyczące standardu oraz jego wytycznych zostały zawarte w artykule pt. Co to jest standard WCAG?

Również we wcześniejszym okresie, na przestrzeni lat w Polsce, pojawiały się przepisy prawne nawiązujące do dostępności cyfrowej:

  • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty wskazywała na przykład, że wersje elektroniczne podręczników powinny być opracowane w sposób pozwalający na zastosowanie rozwiązań umożliwiających odczyt przez uczniów z różnymi rodzajami niepełnosprawności, uwzględniając ich potrzeby edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne.
  • Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych sposobach komunikowania się zaznaczała, że strony internetowe powinny spełniać standardy dostępności dla osób z niepełnosprawnościami;
  • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych podkreślało z kolei już bardziej precyzyjnie, że  „W systemie teleinformatycznym podmiotu realizującego zadania publiczne służące prezentacji zasobów informacji należy zapewnić spełnienie przez ten system wymagań Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA”
  • Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych również wymagało od dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych dostosowania stron internetowych i udostępnianych za jej pośrednictwem informacji do wymagań Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA.

Kto bezwzględnie musi mieć dostępne strony zgodnie z ustawą?

Przede wszystkim podmioty publiczne, czyli jednostki sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, osoby prawne, utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym finansowane ze środków publicznych w ponad 50% lub z ponad połową udziałów albo akcji, lub nadzorem nad organem zarządzającym, lub z prawem do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego, związki tych podmiotów oraz niektóre organizacje pozarządowe.

 

Źródła:

  1. Gospodarka cyfrowa. Jak technologie zmieniają świat. K. Śledziewska, R. Włoch, Warszawa 2020, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
  2. Digital 2022: Global Overview Report
  3. Omówienie wymogów dostępności cyfrowej dla podmiotów publicznych
  4. przetargowa.pl (Dostępność cyfrowa)