Baza wiedzy

Dostępność w pigułce – video

Obejrzyj unikalne filmy o dostępności. Dzięki nim dobrze zrozumiesz, czym jest dostępność i jak ją budować.

Serdecznie zapraszamy. Przekonaj się, jak ważnym dla Twojej firmy tematem jest dostępność!

Szkolenia zostały przygotowane, aby zaopatrzyć Cię w podstawową, najważniejszą i aktualną wiedzę o dostępności, aby każdy z nas mógł przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu osób ze szczególnymi potrzebami.

Czym jest dostępność cyfrowa?

Dostępność cyfrowa jest rozumiana jako zapewnienie dostępu do informacji możliwie największej grupie użytkowników niezależnie od ich wieku, niepełnosprawności, sprzętu oraz oprogramowania.

Przede wszystkim należy podkreślić, że dostępność cyfrowa jest prawem każdego człowieka do swobodnego i wolnego od wszelkich barier dostępu do zasobów cyfrowych. Dostępność cyfrowa sprawia, że z serwisów internetowych, aplikacji mobilnych, dokumentów, multimediów i innych rozwiązań cyfrowych, swobodnie i samodzielnie mogą korzystać:

• dzieci,
• osoby starsze,
• ludzie z różnymi problemami fizycznymi, czy sensorycznymi lub niepełnosprawnościami
  wzroku, słuchu, ruchu (trwałymi i tymczasowymi),
• osoby z niepełnosprawnością intelektualną bądź zaburzeniami poznawczymi.

W praktyce oznacza to, że możemy korzystać z dostępnych i dostosowanych do naszych indywidualnych potrzeb treści, zasobów Internetu oraz aplikacji mobilnych. Taką potrzebą może być np. powiększenie tekstu interesującego nas artykułu cyfrowego gdy zapomnieliśmy okularów lub też włączenie napisów w oglądanym materiale dźwiękowym, jeżeli nie posiadamy słuchawek a przebywamy w miejscu, w którym jest dużo osób. Potrzebą każdego człowieka może być również możliwość powiększenia zdjęcia na telefonie używając jednego palca np. klikając w przycisk lub dwukrotnie zamiast szczypania. Takich potrzeb jest i będzie znacznie więcej.

Dostępność cyfrowa jest zatem jedną z cech, które powinny posiadać rozwiązania cyfrowe, aby umożliwić korzystanie z nich jak najszerszej grupie użytkowników, na równych i niedyskryminujących zasadach. Dotyczy więc każdego z nas.

Rozwój środowiska cyfrowego

Ostatnie kilkanaście lat, to czas kształtowania i znaczącego rozwoju gospodarki oraz środowiska cyfrowego. Rozwój ten został dodatkowo przyśpieszony pandemią SARS-CoV-2, w której to właśnie Internet okazał się nieocenioną pomocą w dalszym prowadzeniu działalności biznesowej, nieprzerwanym wykonywaniu pracy, załatwianiu spraw urzędowych, leczeniu, zdobywaniu wykształcenia czy utrzymywaniu bieżących i tak ważnych dla zdrowia psychicznego kontaktów z rodziną oraz przyjaciółmi.

Jednak warto zwrócić uwagę, że już od ponad dwóch dekad obserwuje się przyspieszenie i nasilenie procesów cyfryzacji, a więc rosnące zastosowanie technologii cyfrowych przez instytucje publiczne, przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe, ich pracowników, konsumentów oraz obywateli. Wielu z nas więc aktywnie korzysta z cyfryzacji poprzez np. składanie wniosku o wydanie nowego dokumentu tożsamości przez Internet, szuka nowych informacji, zdalnie kupuje produkty żywnościowe, prezenty dla dzieci lub odzież, znajduje przyjaciół lub też zwyczajnie korzysta z rozrywki poprzez popularne serwisy streamingowe.

Z Raportu Digital 2022 wynika, że z Internetu korzysta już 4,95 miliarda ludzi na całym świecie, co oznacza, że 69,5% populacji to jego użytkownicy.

Coraz chętniej, częściej i aktywniej korzystamy z Internetu oraz ogromnych możliwości, które oferuje. Jednak, czy faktycznie wszyscy i na równych prawach mamy do niego dostęp? I tu właśnie pojawia się kwestia związana z dostępnością cyfrową.

Regulacje prawne dotyczące zapewnienia dostępności cyfrowej w Polsce

Na potrzeby w zakresie dostępności stron internetowych odpowiedziało do tej pory wiele przedsiębiorstw, które oferują swoje produkty i usługi klientom ale przede wszystkim nacisk na wskazany obszar działania, położyli ustawodawcy w wielu krajach. Zwrócono bowiem uwagę, że pomimo tak gwałtownie rozwijającej się globalnej cyfryzacji, w sieci nadal jest bardzo wiele znaczących barier, które utrudniają osobom starszym bądź niepełnosprawnym swobodne korzystanie z Internetu.

Aktem prawnym bezpośrednio dotyczącym dostępności cyfrowej w Polsce jest Ustawa z 4 kwietnia 2019 r., o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (PDF - 470kB). Wskazana ustawa wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego (Dz. Urz. UE L 327 z 02.12.2016, str. 1) oraz określa następujące kwestie:

1. Wymogi wobec dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
2. Wymogi dotyczące treści, przeglądu i aktualizacji deklaracji dostępności stron internetowych
   i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych oraz ich publikacji,
3. Kompetencje organu właściwego w sprawach monitorowania zapewniania dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych oraz nadzoru nad stosowaniem przepisów ustawy.
4. Zasady monitorowania zapewniania dostępności cyfrowej stron internetowych lub aplikacji mobilnych oraz prowadzenia sprawozdawczości w zakresie dostępności cyfrowej.
5. Postępowanie w sprawie zapewniania dostępności cyfrowej strony internetowej, aplikacji mobilnej lub ich elementów.

Należy wskazać, że strony internetowe oraz wytworzone aplikacje mobilne są dostępne cyfrowo jeżeli spełniają konkretne wymagania, które zostały zebrane w tabeli będącej załącznikiem do tej ustawy. Tabela jest równoważna standardowi WCAG na poziomie AA (z niewielkimi ograniczeniami).  Szczegóły dotyczące standardu oraz jego wytycznych zostały zawarte w artykule pt. Co to jest standard WCAG?

Również we wcześniejszym okresie, na przestrzeni lat w Polsce, pojawiały się przepisy prawne nawiązujące do dostępności cyfrowej:

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty wskazywała na przykład, że wersje elektroniczne podręczników powinny być opracowane w sposób pozwalający na zastosowanie rozwiązań umożliwiających odczyt przez uczniów z różnymi rodzajami niepełnosprawności, uwzględniając ich potrzeby edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne.
• Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych sposobach komunikowania się zaznaczała, że strony internetowe powinny spełniać standardy dostępności dla osób z niepełnosprawnościami;
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych podkreślało z kolei już bardziej precyzyjnie, że  „W systemie teleinformatycznym podmiotu realizującego zadania publiczne służące prezentacji zasobów informacji należy zapewnić spełnienie przez ten system wymagań Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA”
• Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych również wymagało od dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych dostosowania stron internetowych i udostępnianych za jej pośrednictwem informacji do wymagań Web Content Accessibility Guidelines (WCAG 2.0), z uwzględnieniem poziomu AA.

Kto bezwzględnie musi mieć dostępne strony zgodnie z ustawą?

Przede wszystkim podmioty publiczne, czyli jednostki sektora finansów publicznych, państwowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, osoby prawne, utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym finansowane ze środków publicznych w ponad 50% lub z ponad połową udziałów albo akcji, lub nadzorem nad organem zarządzającym, lub z prawem do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego, związki tych podmiotów oraz niektóre organizacje pozarządowe.

Źródła:

1. Gospodarka cyfrowa. Jak technologie zmieniają świat. K. Śledziewska, R. Włoch, Warszawa 2020, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
2. Digital 2022: Global Overview Report
3. Omówienie wymogów dostępności cyfrowej dla podmiotów publicznych
4. przetargowa.pl (Dostępność cyfrowa)

Co to jest standard WCAG?

Mając na uwadze rozwój cyfryzacji w obszarze publicznym i prywatnym, na całym świecie coraz bardziej zaczęły być widoczne oraz istotne w kontekście codziennego życia, potrzeby w zakresie równej dostępności Internetu dla każdego człowieka.

Identyfikacja problemów i barier w korzystaniu z zasobów cyfrowych, na które napotykają osoby z niepełnosprawnościami lub osoby starsze, spowodowała silną potrzebę opracowania i efektywnego wdrożenia jednolitych standardów wobec tworzenia stron internetowych oraz aplikacji mobilnych, aby stały się dostępne dla całego społeczeństwa. Te właśnie wytyczne zostały szczegółowo zdefiniowane przez uznane na świecie konsorcjum W3C - World Wide Web Consortium, w ramach Inicjatywy na Rzecz Dostępności (WAI), w postaci dokumentu Web Content Accessibility Guidelines (Wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych), czyli WCAG.

Aktualnie obowiązujący WCAG 2.1. to standard, który określa, w jaki sposób tworzyć strony internetowe oraz aplikacje mobilne, aby swobodnie mogły z nich korzystać osoby z indywidualnymi potrzebami oraz niepełnosprawnościami, w oparciu o cztery główne zasady.

Cztery zasady dostępności standardu WCAG 2.1.

• 

  Zasada 1Postrzegalność

  Informacje i komponenty interfejsu muszą być przedstawiane użytkownikom w sposób dostrzegalny dla ich zmysłów.

• 

  Zasada 2Funkcjonalność

  Komponenty interfejsu użytkownika i nawigacja powinny być możliwe do użycia.

• 

  Zasada 3Zrozumiałość

  Treść oraz obsługa interfejsu użytkownika musi być zrozumiała.

• 

  Zasada 4Solidność

  Treści muszą być solidnie przygotowane aby mogły być skutecznie interpretowane przez różne programy użytkownika, w tym technologie wspomagające.

W obrębie każdej zasady, zostały zawarte szczegółowe wytyczne, stanowiące wskazówki dla osób zajmujących się projektowaniem witryn internetowych. Dotyczą one wszystkich elementów stron, zarówno pod względem kodu, treści, jak i sposobu działania. Każda wytyczna zawiera kryteria mierzalne, zgodnie z którymi można dokonać oceny, czy zostały zrealizowane jej założenia.

Kryteria nazywane są kryteriami sukcesu

Każde z kryteriów przyporządkowane jest do jednego z poziomów dostępności. Wyróżniono trzy poziomy kryteriów:

• A (poziom najniższy),
• AA (poziom wymagany - dla realizacji poziomu należy spełnić kryteria tak dla poziomu A, jak i AA),
• AAA (poziom najwyższy - dla realizacji poziomu, należy spełniać kryteria wcześniejszych poziomów).

Wszystkie wskazane poziomy, uzupełniają się wzajemnie i wskazują, w jaki sposób budować bardziej dostępne treści internetowe. Opisane zasady w standardzie WCAG zostały opracowane z myślą o użytkownikach stron internetowych, którzy mają szerokie spektrum potrzeb.

Dostępność cyfrowa stron www i aplikacji mobilnych

Wdrożenie zasad wskazanych w standardzie WCAG powoduje, że treści internetowe są dostępne dla szerokiego grona osób z niepełnosprawnościami oraz osób starszych, zaspokajając ich potrzeby w dostępie do informacji. Strony internetowe i aplikacje mobilne, zgodne z WCAG określane są jako dostępne cyfrowo.

Popularność oraz uniwersalność opracowanego standardu WCAG spowodowały, że wiele krajów swoje prawodawstwo dotyczące obszaru dostępności i przeciwdziałania wykluczeniu cyfrowemu zbudowało w oparciu o wskazane zasady, np.  Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii (Equality Act) lub Australia (Disability Discrimination Act).

Kogo dotyczy WCAG w Polsce?

W Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych, wszystkie podmioty publiczne organy administracji rządowej, jednostki samorządowe, w tym przedszkola, szkoły, uczelnie wyższe, urzędy miast, gmin, powiatów i wojewódzkie) są zobowiązane do zastosowania standardu WCAG.

Jak sprawdzić wdrożenie wytycznych WCAG?

Jeżeli chcemy sprawdzić już funkcjonujące w przestrzeni cyfrowej strony internetowe i aplikacje mobilne pod kątem dostępności, możemy zlecić przeprowadzenie audytu dostępności cyfrowej. Takiemu audytowi może zostać́ poddana każda strona internetowa niezależnie od zastosowanej przy jej budowaniu technologii. Na rynku działają organizacje, które specjalizują się w przeprowadzaniu profesjonalnych audytów dostępności.

Jeżeli właśnie zaczynamy prace nad naszą nową stroną, wdrożenie standardów dostępności dla projektantów i deweloperów nie powinno stanowić problemu. Warto też mieć na uwadze, że zastosowanie standardów dostępności nie jest zagrożeniem dla jakości i czytelności naszego projektu. Strony zaprojektowane zgodne z wytycznymi WCAG są równie atrakcyjne wizualnie oraz funkcjonalne, jak standardowy projekt. Jednocześnie, możliwość opublikowania deklaracji dostępności na witrynie ma wpływ na wizerunek naszej firmy oraz postrzeganie przez naszych klientów.

Nowe regulacje w Europejskim Akcie Dostępności (EAA)

Czym jest Europejski Akt Dostępności i jakiego sektora rynku dotyczy?

 Europejska ustawa w sprawie dostępności (EAA – European Accessibility Act) to dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie dostępności do rynku, która istotnie rozszerza wymogi wobec dostępności produktów i usług skierowanych do konsumenta, oferowanych w Unii Europejskiej.

EAA reguluje oferty sektora prywatnego i ma zastosowanie do zamówień sektora publicznego na produkty i usługi objęte ustawą. Dyrektywa ma służyć realizacji postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

EAA weszła w życie 27 czerwca 2019 r. Państwa członkowskie mają trzy lata (do 28 czerwca 2022 r.) na transpozycję dyrektywy do własnego prawa. Produkty i usługi objęte dyrektywą muszą być zgodne z dyrektywą do 28 czerwca 2025 r.

Cele  EAA

Celem dyrektywy jest wsparcie w unikaniu wykluczenia społecznego spowodowanego niedostępnością produktów i usług - niemożliwością samodzielnego z nich korzystania przez osoby z niepełnosprawnościami lub ograniczeniami funkcjonalnymi.

Podstawowym celem przepisów jest usuwanie obecnych i potencjalnych barier w swobodnym przepływie dostępnych produktów i usług, które wynikają z rozbieżnych regulacji krajowych w zakresie dostępności.

Jakich produktów i usług dotyczy Europejski Akt Dostępności?

Zgodnie z opracowanymi założeniami, EAA ma zapewnić wspólne, jednakowe wymogi dostępności wybranych produktów oraz usług i odnosi się do:

Budowanie dostępności produktów i usług jako ciągły proces oraz przy wykorzystaniu projektowania uniwersalnego

Unia Europejska przyjęła założenie, że dostępność powinna być osiągnięta poprzez systematyczne usuwanie barier oraz skuteczne zapobieganie ich powstawaniu, w miarę możliwości poprzez wykorzystanie „projektowania uniwersalnego”. Projektowania, które uwzględnia zróżnicowane potrzeby ludzi np. „uniwersalnie” zaprojektowany podjazd pozwoli aby skorzystała z niego osoba poruszająca się na wózku, ale także rodzicom z wózkiem; serwis internetowy zgodny z wymogami dostępności będzie użyteczny dla osób z dysfunkcją ruchu i wzroku oraz dla osoby, która złamała rękę.

Dyrektywa wskazuje, jak mają być opracowywane instrukcje obsługi oraz jak powinien być projektowany interfejs użytkownika. Ponadto określa, jakie parametry należy spełnić, aby z urządzeń i usług mogły korzystać osoby z niepełnosprawnościami.

Źródła:

1. Europejski akt o dostępności szansą rozwoju dla biznesu
2. Osoby starsze jako konsumenci – co zmieni Europejski Akt Dostępności?
3. Dostępność w Unii Europejskiej